Od lat 90-tych osoby winne zbrodni reżimów komunistycznych w wielu krajach byłego bloku wschodniego zostały postawione przed sądem i skazane.
Podczas gdy deportacje i walka sowieckich organów bezpieczeństwa państwa z ruchem oporu skupiały się na ludności cywilnej, osoby represjonowane za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego mogą obecnie starać się o unieważnienie wyroków, odszkodowania i zadośćuczynienie za poniesione represje.
Gdzie złożyć wniosek o odszkodowanie dla represjonowanych osób?
Związek Radziecki i tak zwany Blok Wschodni przestały istnieć w latach 1989–1991 w wyniku wewnętrznych i zagranicznych procesów politycznych i porozumień. Chociaż w większości tych krajów dyktatura Partii Komunistycznej została zastąpiona demokracją parlamentarną, nie została wytyczona wyraźna linia podziału między starym a nowym. Wielu członków byłej elity komunistycznej pozostało w demokratycznych parlamentach i rządach, a w wielu krajach zostali demokratycznie wybrani na najwyższe stanowiska w administracji państwowej. Skarb Państwa wypłaca jednak odszkodowania dla osób represjonowanych za działalność na rzecz zachowania niepodległości bytu Państwa Polskiego po wcześniejszym unieważnieniu wyroku lub orzeczenia skazującego.
W przeciwieństwie do przywódców narodowosocjalistycznych Niemiec, inicjatorzy i czołowi wykonawcy najbardziej brutalnych i masowych zbrodni reżimów komunistycznych już nie żyli w czasie upadku Związku Radzieckiego i Bloku Wschodniego, nie da się ich zatem pociągnąć do odpowiedzialności. Upadek reżimów komunistycznych i zbrodnie popełnione w okresie sprawowania władzy przez te reżimy oddają się coraz bardziej w przeszłość. Z biegiem czasu maleje liczba osób, które padły ofiarą tych represji, a także członków ich rodzin i bliskich, które mogą ubiegać się o odszkodowanie dla represjonowanych osób, również w czasach stanu wojennego. Na składanie wniosków mamy 10 lat od momentu uprawomocnienia się wyroku sądowego unieważniającego orzeczenia z czasów komuny.
Skarb Państwa wypłaca odszkodowanie dla represjonowanych, a wniosek może złożyć sama osoba zainteresowana, jej najbliższa rodzina, prokuratura, Minister Sprawiedliwości czy Rzecznik Praw Obywatelskich.